Nijer’in devrik devlet başkanı Muhammed Bazum ile darbeyi yapan Abdurahmani Tiani kim?

Nijer’deki darbenin üzerinden yaklaşık iki hafta geçti ve iktidarda hak iddia eden iki isimden birinin son günlerde sesi artık duyulmuyor. Bu kişi geçen hafta rehin tutulduğunu söyleyen devrik devlet başkanı Muhammed Bazum.

Diğeri ise, ülkenin güvenliğiyle ilgili endişeleri nedeniyle hareket ettiğini söyleyen ve Nijeryalıları herhangi bir dış müdahaleye karşı ülkeyi savunmaya çağıran askeri cunta lideri Abdurahmani Tiani.

Nijer cuntası, Batı Afrika bölgesel bloğunun devreye girip gerekirse güç kullanma tehdidine aldırmazken konu Avrupalı ülkeleri de yakından ilgilendiren bir mesele olarak gündemde. 

Devrik lider Muhammed Bazum ve General Abdurahmani Tiani kim?

Muhammed Bazum

Batı Afrika’da birbirine komşu ülkeler son aylarda çok sayıda darbe deneyimlediler ve bu darbelerle eski sömürgeci Fransa’nın bölgede var olmaya devam eden askeri güçleri bu ülkelerden tek tek çıkarıldı. 

Nijer cumhurbaşkanı ise El Kaide ve IŞİD gibi gruplara karşı mücadelede Batı’nın önemli bir ortağı olarak görülüyordu. 

63 yaşında Nijer’in küçük etnik Arap azınlığından olan Bazum, 2021’de ülkenin 1960’taki bağımsızlığından bu yana gerçekleştirilen ilk barışçıl, demokratik seçimle iktidara geldi ve göreve başladı. 

Komşu ülkelerle ittifaklar kötüleşirken ABD, Fransa ve diğer batı ülkeleri ile ilişkiler gelişti. 

Bu ülkelerle yaptığı güvenlik işbirliğinden memnuniyet duyan Bazum, Afrikalı liderler arasında geçen yılki ABD-Afrika zirvesinde ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken ile özel görüşen üç “yakın Afrika ortağından” biriydi.

Bazum, dünyanın en yüksek doğum oranına sahip olan ülkesinde çocuk evlilikleri gibi konulara eğildi ve bunun için övgüler aldı.

Ancak Bazum’un son aylarda başta savunma olmak üzere yönetim kadrolarında değişiklikler yapması nedeniyle güvenlik güçleri içinde kendilerini tehdit altında hissettiklerini belirtenler oldu. 

Darbe ile ev hapsine alınan Bazum, bir hafta kadar dış dünyayla telefonla iletişim kurmayı başardı. Ancak artık bunu yapamadığı anlaşılıyor. Bazum en son perşembe günü Washington Post’ta yayınlanan yazısında “Bunu bir rehine olarak yazıyorum” ifadesini kullandı. 

O yazısında, darbe liderlerinin Nijer’de artan güvensizliğe tepki olarak hareket ettikleri yönündeki iddialarını yalanladı ve şunları söyledi: “Boko Haram terör örgütüyle karşı karşıya olduğumuz güneyde, iki yıldır neredeyse hiç saldırı olmadı. Göreve geldiğimden beri ülkenin kuzeyi ve batısı da aynı şekilde büyük bir saldırıya uğramadı. Ölümcül şiddet seviyeleri istikrarlı bir düşüşte. Mali ve Burkina Faso’ya kıyasla önemli ölçüde azaldı.”

Bazum, ABD ve diğer endişeli uluslararası ortakları yaşananlara müdahale etmeye çağırdı. 

Çin de Bazum’u Çin’in dostu olarak nitelendiren bir açıklama yaptı ve “kişisel güvenliğinin sağlandığını umuyoruz” dedi.

ABD’li yetkililer, Bazum ile hala iletişim kurabildiklerini ve en son temaslarının Pazartesi sabahı olduğunu duyurdu.

Abdurahmani Tiani

General Tiani, başkentin kuzeybatısında ve Mali sınırındaki İslamcı aşırılık yanlısı saldırılardan büyük zarar gören Tillaberi bölgesinden geliyor. 

Nijer’in cumhurbaşkanlığı muhafızlarının eski başkanı olan Tiani, Bazum’u ülkeyi aşırı İslamcılardan korumak için yeterince etkin olmamakla suçluyor ve kendisini ‘Ülkeyi Koruma Ulusal Konseyi’ olarak adlandıran isyancı askerlerin lideri olarak tanıtıyor. 

60’lı yaşlarının başında olan Tiani, bir ordu gazisi ve eski cumhurbaşkanı Issoufou’nun müttefiki. Bazum’un cumhurbaşkanı olarak yemin etmesinden kısa bir süre önce Mart 2021’de bir darbe girişiminin engellenmesine de yardım ettiği biliniyor.

Afrika ülkelerindeki diğer bir dizi yüksek rütbeli askeri yetkili gibi, Tiani de bir süre ABD’de eğitim aldı. Almanya’daki Nijer büyükelçiliğinde de askeri ataşe olarak görev yaptı. Ayrıca bölgesel blok ECOWAS ile de geçmişte bir görevde yer aldı.

Soufan Center’da bir gazeteci ve kıdemli araştırma görevlisi olan Wassim Nasr’a göre, uluslararası bazı odaklara da büyük bir değişimin sinyalini veren o ve müttefikleri arasında Rus paralı asker grubu Wagner de var.

Nijer cuntası ayrıca, yine benzeri darbelerle iktidarı almış olan Mali ve Burkino Faso cuntaları ile de ittifak içinde. Bu ülkeler Nijer’e herhangi bir dış müdahalenin kendilerine karşı da “savaş ilanı” sayılacağını söylüyor. 

Aralarında ne oldu?

Uluslararası Kriz Grubu Bazum’a yakın kişilere atıfta bulunarak yayınladığı bir raporda, Bazoum’un Tiani’yi cumhurbaşkanlığı muhafızlarının başı olarak görevden almaya hazırlandığını söyledi.

Tiani bu gerçekleşmeden bir darbe yaptı ve televizyona çıkarak Nijeryalılara “Ülkeye tarifsiz acılar çektirmek isteyenlerin olduğunu” ve bunlara savaşılması gerektiğini söyledi. O konuşmasından bu yana da henüz kamuoyu önünde başka konuşma yapmadı. Konuşmasında ayrıca seçimlere gitmek için barışçıl bir geçiş adına gerekli koşulları yaratma sözü verdi.